یکی از عناوین انتخابی و موضوعاتی که علاقه مند به پیگیری و فرهنگ سازی آن هستیم احیای دوباره قنات فیروزآباد می باشد. گرچه خیلی ها میگن این کار نشدنی هست اما  هنوز مرگ قنات فیروزآباد اعلام نشده است پس چرا امید نداشته باشیم؟

راستی چرا ما نسبت به این مساله بی تفاوت هستیم؟  چرا اهمیت اون رو درک نکردیم ؟ مگه ما نمی دونستیم  قنات فیروزآباد از قدیمی ترین و تاریخی ترین و طولانی ترین قنات های استان یزد هست ؟ مگه ما نمیدونیم که قنات زارچ که قدمتش کمتر و حتی عمق اون کمتر از قنات فیروزآباد هست هنوز آب داره و طی سالیان صد ها میلیون بودجه داره از میراث فرهنگی و یونسکو دریافت میکنه و آب منطقه ای یزد داره ازش حمایت میکنه ؟ چرا وقتی تو فیروزآباد حرفشو میزنی کسی براش اهمیت نداره که داره چه اتفاقی میافته ؟  

میخوام بهتون بگم آقا هنوز میشه قناتو برگردوند هنوز قنات فیروزآباد زنده است.

بدون شک قنات بزرگترین نشانه هویت ماست هویت تاریخی ما امانت   1500 ساله  چرا نسل ما با این همه امکانات باید بی تفاوت باشه ؟ قلعه تاریخی مارو خراب کردن ما چیزی نگفتیم - درخت سرو در عین بی مهری و بی توجهی خودمون افتاد ما فقط افسوس خوردیم - سردر مسجد جامع  رو خودمون با شوق رغبت خراب کردیم در حالی که این همه زمین وقف و جای مناسب برا مسجد ساختن بود مهم ترین بافت تاریخی منطقه که پر از ساباط و بادگیر و آب انبار بود هم تبدیل شد به خیابون آیت ا.. فیروزآبادی  در حالی که میشد این خیابون کمی بالاتر احداث کرد.بگذریم تنها یادگار و مهمترین اونا الان هنوز نیمه زنده هست هنوز میشه کاری کرد هنوز میشه کاری کرد 

ولی خداییش خیلی سخته خیلی همت میخواد آخه تا به حال کلی از حریم قنات مارو گرفتن که میلیاردها  ارزش داشته و تازه الان کجا میشه اون مقنی های قدیم رو پیدا کرد که صبح تا شب کار کنن ولی باید امید داشت و مایوس نشد

قصد ما اینه که اهمیت این قضیه رو مطرح کنیم مخصوصا به نسل جدید فیروزآباد که خبری نداره و  در جهل هست و داره دچار یه بی هویتی میشه . پس باید اول خودمون رو  باور کنیم   باید خودمون هویتمون رو خوب بشناسیم و برا داشته هامون ارزش قائل باشیم 

 متن زیرقسمتی از مقاله دکتر میرباقری (دکترای عمران- آب و استاد تمام دانشگاه های شیراز و خواجه نصیر) در کنفرانس بن المللی قنات هست که اردیبهشت سال 79 در یزد برگزار شد در مقاله ایشان که ویژگی ها و مشخصات قنات فیروزآباد این چنین آمده است

.... این قنات  از کهنترین و تاریخی ترین قنات های استان یزد است تاریخچه این قنات به ایران باستان و دوران حکومت یزگرد  بر می گردد نقل شده است که یزگرد از محل عبور میکرده که دخترش فیروزه بیمار میشود و مجبور به اسکان در این منطقه میشود بدلیل بالا بودن آب سطجی چاهی حفر می نماید و آب شروع به جوشیدن مینماید وی در این محل بنایی را ایجاد مینماید و درخت سروی را می کارد بنابراین مظهر این قنات همان محل درخت سرو و این محل به نام فیروزه فیروزآباد نام گذاری می شود.

بتدریج با رشد جمعیت و زیاد بودن آب در پایین دست مردمی کوچ نشین سکونت نموده و به نام مجومرد نام گذاری می شود

 در جنوب غربی فیروزآباد نیز محل دیگری پدید میآید که به نام یکی از نوادگان یزگرد به نام اشک آذر  نام گذاری شده که بعد ها به نام اشکذر معروف میگردد ... محل عبور قنات فیروزآباد از قدیمی ترین محله یزد می باشد  به نظر می رسد در آن زمان شهر یزدی وجود نداشته است و  قدمت فیروزآباد حدود 200 سال بیشتر از شهر یزد می باشد هم اکنون جوی صد پله معروف به جوی مالمیر در محله فهادان یزد سندی بر این مدعا است مردم یزد قدیم بواسطه این جوی آب خوردن و مورد نیاز خودرا تامین مینمودند.

ساختار قنات فیروزآباد:

این قنات دارای سه رشته بود که مبدا آن در اراضی موات شمال دهنو در امتداد جاده خویدک سیر نموده تا اول برزن سلسبیل و رشته دیگر موسوم به شاخه زینب بیگمی که مبدا آن پشت قریه مریم آباد و رشته دیگر مشهور به شاخه شور که مبدا آن پشت ززندیون است این سه رشته از ارضی سلسبیل عبورکرده و پس از اتصال به هم به ترتبیب ازقبرستان یهودی ها و جوی هرهر (خیابان مهدی فعلی و و برزن قعله کهنه آبشو ر و مالمیر و سرجمع عبور کرده و از اراضی نرسواّباد و و کسنویه و ابرند آباد و نصرت آباد و اراضی موات مسیر عبور کرده و داخل قریه زارچ شده و در آنجا دورشته شده یک رشته از محله سرده عبور کرده که آسیاب آن را گردش می دهد و رشته دیگر در برزن خانقان سیر کرده و آسیاب دیگری را گردش می دهد مقابل مسجد جامع زارچ دو رشته مزبور تلاقی و از باغات اشکذر عبور کرده و به فیروزآباد وارد می شود  این قنات در سال 1370 با آب دهی 70 لیتر بر ثانیه به حیات خود ادامه میداد.

در سال 76 در منطقه چاه ملکی آب دهی آن 30 لیتر بر ثانیه برآورد میشد و سرانجام در سال 78  به علت حفر چاههای عمیق در مظهر قنات میزان آبدهی آن برای رسیدن به فیرزوآباد کفایت نمی کرد هم اکنون بنابر بر نقل قول ها هنوز آب قنات فیروزآباد تا دروازه قرآن یزد میرسد و هنزو قنات مرده اعلام نشده و میتوان به عنوان میراث فرهنگی ارزشمند رویآن حساب ویژه ای باز کرد.

طول قنات فیروزآباد 70 کیلومتر با احتساب رشته ها و پیچ و خم های آن هست و عمق مادر چاه آن 87 مترو دارای 1750 میله چاه می باشد .

عرض راهرو قنات حدود نیم مترو ارتفاع آن حدود 2 متر است از نظر خاک شناسی خاک آن رس مایل به سفید خاکدانه فشرده و در بعضی نقاط سنگ جوش می باشد .

از نظر عظمت و بزرگی و زحماتی که در طول هزار پانصد سال نسلهای مختلفی از مردم فیروزآباد و مجومرد برای این قنات کشیده اند میتوان با اهرام مصر مقایسه نمود 

امید است که دوباره آبدهی آن را شاهد باشیم  

با تشکر از توجه شما : مجتبی میرباقری